Ang Bag-ong Bisaya sa Panahon sa New Normal
Human sa pipila ka bulan nga pinaabot sa mga magsusulat ug tigbasa sa nag-inusara ug sa kinadugayang mantalaan, mibalik ug nakabalik na ang BISAYA MAGASIN. Importante ang maong magasin kay dili lang mga sugilanog balak apil na nga nakapatik diri ang kolektibong ambisyon, sentimento, hunahuna, ug pagbati sa mga Bisaya.
Sa kasamtangan ana-a ta sa panahon sa pandemiya, dili tago ang kahadlok sa pipila ka mga magsusulat ug tigbasa sa kaugmaon sa mantalaan. Tungod sa pandemiya, gipahunong sa nagdumala ang distribusyon. Kay dili man mahimo nga walay magasin nga magtikaw-tikaw hilabi na karon sa panahon sa kalisod, mibalik ang Bisaya isip usa ka digital nga magasin. Daghan ang mapasalamaton pero daghan sad ang naguol tungod dili tanang magbabasa adunay access sa e-payment nga maoy rekisitos bag-o ka makapalit og kopya. Ug kining isyu sa accessibility (nga lisod tubagon maski bag-o pa ang pandemiya) angayan pamalandongan sa tanan. Unsa kahay atong buhaton isip magsusulat, tigbasa, para maseguro ang dugang pang katuigan sa magasin nahimo na nga parte sa atong kinabuhi ug arte sa atong pagka-Bisayal usa ka institusyon.
Pero dili para nianang mga pangutana ang atong pagalamdagan. Buot nakong ipaila-ila balik sa kadaghnan nga makabasa niini kon unsay sulod ning maong basahon ug kon nganong magpadayon ang pagbasa niini. Usa ka review sa mga sinulat para sad makasinati ang pipila pa kanato nga wala pa nakabukhad sa Bisaya o sa pipila kanato nga wala na nakabasa sa maong basahon.
Niining unang isyu sa panahon New Normal (October 16-31, 2020) naka-feature ang mga sugilanon nilang Ric Patalinghug (Ang Gilay-on sa Kampo Blangko) ug Agustino M. Pujida (Si Manatad ug Si Alimukon); ang mga gumalaysay mahitungod sa panahon sa pandemiya ni R Joseph Dazo (Ang Akademiya sa New Normal) ug ni Gratian Paul Tidor (2020: Repleksiyon o Salimuang sa Panahon sa Qurantine); ug ang balak ni Jonel Abellanosa (Bisyonaryo).
Sama sa naandan, mag-abri ang isyu sa usa ka balitang showbiz. Ug ang kasagarang mga balita mahitungod sa mga artista sa nasod diri nako mapunitan. Sulod niining isyu mao ang pag-feature sa artistang si Kamille Filoteo. Kinsa kini ug unsay nakasulat kabahin niining batan-ong artista? Basaha diri.
Gisundan kini sa mahunahunaon ug makabigon nga sinulat ug pagpamalandong nilang Gratian Paul Tidor ug R Joseph Dazo kabahin sa kinabuhi sa pandemiya. Lain pang gumalaysay ni Dazo mao ang balita sa usa ka sapa nga wala nay tubig.
Para sa ako, isip tigbasa, ang mga sugilanon ug ang mga nobela ang tinuod nga palaman sa maong basahon. Ang sugilanon ni "Ang Gilay-on sa Kampo Blangko" ni Ric Patalinghug usa ka sugilanon sa tulo kabahin. Mas nakapalipay sa akong kasingkasing ang mga pagpatik og balik sa mga obra ug bahandi sa katitikan. Niining isyu mao ang pagpatik og balik sa sugilanong "Si Manatad ug Si Alimukon" ni Agustino M. Pujida. Kining maong sugilanon unang napatik miaging ika-25 sa Pebrero 1953. Naa pa ang pagpatik og balik sa sugilanong "Hawod nga Kawatan" nga hinikay ni Max D. Bas. Una kining napatik miaging Julyo 03, 1940. Maayo kining maong pagpatik og balik sa mga sinulat sauna para makaila sad ang mga mambabasa sa kasamtangan ug aron dili malimtan ang mga maayong magdadagang.
Laing pang sugilanon ang ana-a niinign isyu mao ang "Biray" ni Perry C. Mangilaya. Kinahangalan sad ninyong mabasa ang nobela nila Rudy Pescante (Luyo sa Kasikas nga Bahandi), nga anaa na sa ika-13 nga anib. Kon buot ninyo mag-basa sa sinugdanan niining maong nobela, adto lang mo sa Magzter para sa digital nga kopya sa niaging mga isyu.
Usa sad nga nakanindot sa Bisaya mao ang kolum ni Atty. Ver Quimco nga nagtuki sa nagkalain-lain ug nag-unang isyu kabahin sa katilingban, politika, ug pamalaod. Niining maong isyu, gituki ni Atty.Quimco ang pamalaod sa trapiko diha sa pagpanakop sa kapulisan ug traffic enforcer sa mga sakyanan."Mahimo ba nga magpagusto na lang ang mga polis ug traffic enforcer sa pagpangdakop, pagpang-clamp, pangmulta sa mga sakyanan nga nakita nilang nagparking sa bisan asang kadalanan ug dapit?" Unsa kahay tubag? Sayri diri.
Para sa Komiks sa karon nga isyu, naa ang "Kapalaw nga Panimalos" ni John Tam Ybanez. Straight forward pero daghang angyang hunahuna-on.Nabati nako ang intensyon sa magsusulat mahitungod sa posibilidad sa usa ka tawo nga magbag-o luyo sa mga krimen ug kasal-anan nga iyang nabuhat. Pero lahi ang midagan sa akong hunahuna. Sa wa pa nanglugos ang higala ni Roger, dili pa ba kini Kristyano o nagtuo sa gituohang Ginoo? Gihimo bang panagang sa iyang higala ang relihiyon, ang institusyon sa simbahan aron makaikyas sa kamangtas nga iyang gibuhat? Ug ang pagtangtang sa naratibo sa hustisya nga ipasang-at pinaagi sa balaod sa nasod ug mga institusyon sa gobyerno nga maoy magpanalipod ug maghatag hustisya (ug ang pagdala ni Roger sa balaod diha sa iyang kamot) nagpakita lang sa kahuyang sa sistema sa hustisya sa nasod.
Ana-a ang mga nagpadayong mga nobelang komiks ni Cles B. Rambaud sa pagdibuhi ni Florence Maglalang, "Cyber", ang puyang hacker, nga naa sa ika-19 nga gula; "Si Talahoron ug Ang Walog sa Kalunhaw" ni Ariel Sotleo Tabag, sa pagdidubo ni Carmelo A. Perlas, ug ang "Sweet Jazmine" ni Juan Al Asuncion sa pagdibuho ni Rico Raval nga naa sa ika-141 nga ula; ug kinabag-ohang dugang sa mga nobelang komiks nga atong pagasundon matag gula, "Huyohoy sa Kagabhion" ni Oliver Flores ug pagdibuho Alfred Manuel. Makabitin ang ingon-aning klaseng pag-setup sa unang gula sa usa ka action-filleld nga nobelang komiks. Sa ka-excited makapungot nga dugay pa masundan ang ikaduhang gula.
Ana-a sad ang balak ni Jonel Abellanosa nga "Bisyonaryo". Sa unang basa gahatag kinig vibe mahitungod sa sugilanon ni Oedipus ug ang irony sa iyang nadangatan tungod ayha pa niya nakita tanan human iyang gibuta ang iyang kaugalingon. Pero kining maong pagbati naghatag lang og emphasis kon unsay buot ipaabot ning maong balaka. Naintriga sad ko kon unsay tan-aw ninyo aning balaka. Basa na diri.
Dili sad magpaulahi ang artikulo ni Donzkie Aton mahitungod sa pagbisikleta, ang artikulo ni John Tam Ybanez sa book launching sa libro sa mga sugilanon ni Jondy Arpilleda, ug ang usa sa kinadugayang kolum sa Bisaya ang Saladbowl ni Amelia Bojo nga nagsulayg tuki ug sabot sa kagubot sa pandemiya ug korapsyon sa PhilHealth (Hello, Php15 Billion, wer na u?) nga gisangkotan sa appointee ni Duterte. Niining iyang kolum gipaningkamotan niyang mahubad ang way kasingkasing ug insensitibong pahayag ni Duterte mahitungod sa kaswerte sa mga healthworker nga nangamatay tungod sa COVID-19.
Ug ang "In Vino Veritas" ni Jovanie Garay, Ewww.
Comments
Post a Comment