Pakigbugno sa Kagahapon

Way pu-as ang pagkalansing sa mga kutsarag baso sa kusina ug ang pagkulamos ni Dodoy sa uban pang hugasonon. Perteng tagninga sa panagpingki sa mga basiyo nga bag-ohay lang gigamit sa ilang panag-ambitay sa panihapon ni Lolo Temio.

“Doy! Perte man nimog pakigbugno sa mga plato. Labaw pa man nimo ang sundalong nakigkombate sa mga gerilya sa Mindanao,” siyagit sa apohan nga bisan pa pa og naa na kini sa sala ug gaatubang sa TV, gibanhaan gihapon sa kabug-at sa kamot sa apong nanghugas. Way tubag nga mibalik sa tigulang. “Oy! Paghinay diha kay dili ko kadungog aning akong gitan-aw!”

“Dah! Mora sad kag kasabot anang gitan-aw nimo, Lo, oy.” tubag ni Dodoy nga mibalik sa dunggan ni Lolo Temio daw sama sa usa ka echo nga gakahanap.

“Nakaminos gyod ka aning akong pagka-tigulang, ha,” nawala na ang pagkalansing ug panagpingki, nga gisundan sa bug-at nga mga tunob.” Mora sad kag nakigkombate sa mga Intsik da.”

“Naa na sad ka anang istorya nimo sa mga Instik. Ikapila pa man na nimo balik-balikon, Lo?” pangutana sa apo nga mihalok sa bugnaw ug gipaningot nga ulo sa lolong sapoton.

“Wa pa gyoood ka nakasinati ning akong sugilanon ba. Ayg patakag sambat diha. Nakaminos gyod kag ayo nako, ha. Kanang edara nimo, dakooo na kaayo ang akong kapuslanan dihang unang mitampi sa dunggoanan sa nasod ang mga warship sa Intsik. Unya ikaw, unsa may gibuhat nimo ron? Ga-sige ra man gani kag padako anang imong itlog, unya makaminos ka nako kon makasabot kos giyawyaw sa TV. Wa ka kuyapi?”

“Aysos. Dili man god,Lo, dili man god ana…” wala gipahuman sa tigulang ang pagpaklaro ni Dodoy.

“Saba diha. Kon wala ka nasayod, kining akong mga palad miagi na og gubat …”

“Lo, kinsa naman sad ang nangaway nimo, oy.” ingon ni Dodoy nga morag nagpakalma og gamayng bata. “Sige natag balik-balik anang storya nimos gubat…” Gikuha ni Dodoy ang remote ug gipakusgan, bag-o gilabay ang kaugalingong kabug-aton sa kutson abay sa walang bahin sa gilingkoran sa iyang Lolo.

“Awa na, o. Awa na.” gipihit ni Lolo Temio ang iyang lawas sa direksyon sa TV ug gitudlo-tudlo ang liboan ka mga sundalog Instik ug gatosan ka mga tangke de gira nga nagbahis-bahis sa lawak diin mapamahitas-on nga nagbarog sir Jose Rizal nga karon gipakambayotan sa pulang tela nga morag usa ka sash sa beauty pageant.

Mipadayon kini: “Ka mga bagag nawong gyod aning pikot nga mga mata nga motunob sa yutang natawhan sa mga ngilngig og kasaysayan. Wa guro ni sila kaila nilang Dagohoy ug ni Sultan Kudarat. Nag-parade-parade man nuon sa tiilan ni Rizal.”

“Permi naman ni sila, Lo. Ug dugay na…”

“Unsay dugay na? Dugay na na namo silang gipildi tuig 2022 pa, dihang gisulong na sila sa halos tanang dakong dunggoanan sa nasod. Insigida, isip usa ka Mindanaoan diin gagikan sad ang Presidente kaniadto, nga maoy labing unang taga-Mindanao nga naglingkod sa Malacanang, mi-volunteer kong magpaatubang ning mga bagag nawong nga mga Ching-chong.

Kanang ilang mga warship ug mga tangke, matay pa, amo ra nang ginapatimbang sa Santiago sa Iligan. Pamati nilang makaya nila ang Pilipinas pero wala sila nakasagang sa kinangilngigang armas sa nasod kaniadto nga nagpaulbo gyod sa ilang mga kaspa: ang mga military grade Mambabarang ug mga Doktor Kwak-kwak sa Siquijor. Kon makakita pa lang ka sa mga pikot dihang mayamyaman na silag urimos, maglumbaanay lage na silag panagan samtang gipangtublan og chainsaw nga gaandar o diba kahag gasikmag Durian.

Makatawa na lang god mig tan-aw ana nila nga mag-isig-isa sa ilang mga Good morning towel. Pero wala ra gihapon, kay ang tanang mo-surrender ang ending mahimo ra sang subak sa Chao Fan.”

Napuno sa hagikhik sa tigulang ang kwarto dihang naghanduraw siya sa kalibotan nga siya ray nakasakop, nga siya ray na sayod. Pero si Dodoy nga nagtan-aw ug gipatuyangan lang ang iyang Lolo, wala napugngan nga maigo sa sentimentalidad nga dili niya masuta kon diin parte sa iyang pagkatawo ang natandog. Pero wa ray minuto kalit napulihan sa pagpanghangos ang mga hagikhik hangtod ang iyang kasadya ug kaalegre ganina anam-anam nga nalumos sa iyang pagpangbakho nga giubanan sa pag-ikyas sa mga luha nga ganina pang nagpugong.

Padayon nga madungog ang hinagawhaw nga tingog sa TV nga morag nagpa-grabe lang sa gibati sa tigulang.

“Tara, Lo.” Giagda ni Dodoy ang iyang Lolo nga magpaghuway na. Kamulo kinig pikpik sa iyang likod. “Okay na, Lo. Wa nay makapasakit nimo diri. Ta.”

Gi-alalayan ni Dodoy si Lolo Temio nga inanay makatikang ngadto sa iyang lawak-katulganan. Bag-o pa man sila makasulod milukop sa ilang balay ang tingog sa Pilipinong news anchor:

 

“...Ito ang unang pagkakataon sa kasaysayan ng China na isinagawa ang selebrasyon ng ‘Guóqìng jié’ sa Pilipinas at dinaluhan ng lahat ng nasa sentral komite ng CPC…Balik sa inyo sa studio.”

 

Insigidang mihunong si Lolo Temio diha sa ganghaan sa iyang kwarto. Nakabatig kabalaka si Dodoy sa kalit nga paghunong sa tigulang. “Lo?”

“Kinsa ka? Unsa gani to imong ngalan?”